Miejsca walk i pamięci I Rejonu "Marianowo-Brzozów" - Legionowo

CHOTOMÓW

CMENTARZ PARAFIALNY
     Groby żołnierzy poległych w wojnie 1939 roku oraz powstańców żołnierzy 3 kompanii I batalionu poległych 1 i 3 sierpnia 1944 roku na terenie Chotomowa i Legionowa Przystanku. Znajduje się tu grób por. Stefana Krasińskiego ps. "Kacper", dowódcy 3 kompanii, poległego 3 sierpnia 1944 roku.

KOŚCIÓŁ PARAFIALNY
     Wewnątrz tablica granitowa z napisem:
"Żołnierzom pułku AK ŤMarianowo Brzozówť w Legionowie I Rejon VII Obwodu AK Warszawa Powiat, 3 kompanii w Chotomowie - poległym, zamordowanym i zaginionym w latach 1939-1945 w walce o niepodległość Polski. Rodziny i Towarzysze Broni".

LAS W GRANICACH CHOTOMOWA
     Głaz i tablica upamiętniająca Polaków pomordowanych i rozstrzelanych przez Niemców w latach 1939-1945. Głaz położono w lesie w granicach Chotomowa, około 4 km od Jabłonny. Napis na tablicy:
"Ten las uświęcony męczeńską krwią setek pomordowanych i rozstrzelanych przez zbirów hitlerowskich w latach 1939-1945. Chotomów 1972 rok".
Autorem projektu jest Stefan Dobrowolski. Odsłonięcie głazu odbyło się 14 października 1973 roku.

WZGÓRZE W LESIE CHOTOMOWSKIM
     Krzyż metalowy z tablicą wmurowany w betonowy fundament, na wzgórzu w lesie chotomowskim, upamiętnia miejsce zamordowania przez Niemców żołnierzy AK. Napis na tablicy:
"Ignacy Liwski, Eugeniusz Wójcik, Leon Apczyński, Stanisław Mariański".
Odsłonięcie odbyło się w sierpniu 1995 roku.

UL. PARTYZANTÓW, Szkoła Podstawowa
     Tablica z czarnego granitu na frontowej ścianie szkoły:
"Szkoła imienia Stefana Krasińskiego ŤKacprať, dowódcy kompanii bojowej wojsk. org. konspiracyjnej, długoletniego kierownika tej szkoły, poległego w bohaterskiej walce z okupantem w Chotomowie dnia 3 sierpnia 1944 roku".

PRZY ZBIEGU UL. PIUSA XI I PARTYZANTÓW
     Pomnik zbudowany z piaskowca w kształcie barykady obronnej, na szczycie pomnika orzeł z betonu i krzyż z lastryka oraz inne elementy z brązu. Treść napisu:
"Chwała bohaterom walk z najazdem hitlerowskim w latach 1939-1945. Polegli na polu chwały - żołnierze Wojska Polskiego w roku 1939 i żołnierze Armii Krajowej w 1944 roku".
Na frontonie pomnika, projektu Stefana Dobrowolskiego, tablica z czarnego granitu z nazwiskami poległych. Obiekt odsłonięto 29 października 1961 roku.

LEGIONOWO

OSIEDLE STEFANA BATOREGO
     Na granitowym cokole dwuwarstwowym umieszczono głaz narzutowy. Na głazie umocowano metalową tablicę z godłem harcerskim Polski Walczącej i nazwiskami poległych.
Obiekt upamiętnia działalność harcerzy członków Szarych Szeregów oraz poniesione przez nich ofiary w walkach powstańczych na terenie Legionowa. 2 sierpnia 1944 roku w walce z czołgami niemieckimi zginęli najmłodsi żołnierze: Zenon Kałamaja ps. "Zienko", Sławomir Klejment ps. "Huragan", Zbigniew Zakrzewski ps. "Arab". Obiekt odsłonięto 2 sierpnia 1986 roku.

UL. WŁADYSŁAWA BRONIEWSKIEGO 7, Szkoła Podstawowa nr 3 im. Tadeusza Wardenckiego
     Płyta granitowa wmurowana w ścianę budynku upamiętnia nazwiska 14 uczniów byłej Szkoły Powszechnej nr 3 w Legionowie, w tym harcerzy z Szarych Szeregów, poległych w walce z Niemcami w latach 1939-1945, w okresie okupacji i Powstania Warszawskiego. Tablicę odsłonięto w 1964 roku.

UL. JAGIELLOŃSKA 30
     Tablica pamięci por. AK Wandy Tomczyńskiej ps. "Ala" następującej Źtreści:
"Na tej posesji w domu rodziny Tomczyńskich w latach okupacji 1939-1944 mieściła się kancelaria sztabu 1 Rejonu Brzozów VII Obwodu Obroża Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej. Jej szefem była por. AK Wanda Tomczyńska ps. ŤAlať 1910-1998 kurierka, komendantka WSK, uczestniczka walk powstańczych, więzień gestapo, nauczycielka tajnego nauczania, honorowa obywatelka miasta Legionowa. W hołdzie kombatanci Armii Krajowej, Szarych Szeregów, uczniowie, społeczeństwo Legionowa".
Odsłonięto w drugą rocznicę śmierci por. Wandy Tomczyńskiej, 17 września 2000 roku.

UL. KARDYNAŁA STEFANA WYSZYŃSKIEGO, cmentarz
     Obelisk wykonany ze zbrojonego betonu, w części dolnej tablica pamięci. Kwatera wojenna grupuje mogiły żołnierzy WP poległych i zmarłych na skutek odniesionych ran ze szpitali wojennych 1939 roku oraz żołnierzy AK z okresu 1939-1945. Do kwatery przeniesiono również szczątki ofiar zebrane z 34 mogił na terenie Legionowa i okolic, zamordowanych przez okupanta niemieckiego. Pomnik odsłonięto w latach 50.

UL. KARDYNAŁA STEFANA WYSZYŃSKIEGO, cmentarz
     Pomnik - symboliczny grób żołnierzy 1 Rejonu "Marianowo Brzozów" VII Obwodu "Obroża" Okręgu Warszawskiego AK zamęczonych na Wschodzie. Na jednej z płyt wykuty napis:
"Oddali życie na nieludzkiej ziemi za ojczyznę i swoje miasto".
Pomnik odsłonięty i poświęcony 19 października 2000 roku.

UL. MIKOŁAJA KOPERNIKA 16
     Tablica granitowa wmurowana w ścianę budynku, upamiętniająca działalność niepodległościową i śmierć Hanki Skoneckiej, uczennicy Szkoły Handlowej i tajnego nauczania, członka Związku Walki Młodych. W styczniu 1944 roku w czasie walki z żandarmerią niemiecką została zamordowana wraz z całą rodziną Skoneckich, która wykorzystywała swój dom na magazyn broni i sprzętu radiowego oraz tajną drukarnię. Dom w czasie walki spalono.
Tablicę odsłonięto w 1953 roku. Umieszczono ją na budynku, w którym w latach 1940-1944 mieściła się Szkoła Handlowa.

UL. TADEUSZA KOŚCIUSZKI RÓG WRZESIŃSKIEJ
     Głaz narzutowy umieszczony na podstawie żelbetowej, na nim symbol Polski Walczącej i data "1944 Sierpień". Na podstawie żelbetowej tablica pamięci Stefana Krasińskiego "Kacpra".
3 sierpnia 1944 roku na granicy Legionowo-Chotomów patrol saperów spowodował wykolejenie niemieckiego pociągu wojskowego. Doszło do walki, w której brała udział 3 kompania I batalionu Rejonu "Obroża", dowodzona przez ppor. Stefana Krasińskiego ps. "Kacper". Natarcie nieprzyjaciela wsparte ogniem pociągu pancernego spowodowało duże straty wśród powstańców. Zginęli ppor. Stefan Krasiński ps. "Kacper", kpr. pchor. Eligiusz Gierymski ps. "Grom", strz. Michał Wójcik, Antoni Grabowski, Jan Jabłoński oraz łączniczka Krystyna Narostkówna. Pomnik odsłonięto w czerwcu 1984 roku. Autorem koncepcji jest mgr inż. Andrzej Zbierzchowski.

UL. KRÓLOWEJ JADWIGI 7, Szkoła Podstawowa nr 7
     Tablica upamiętniająca nadanie Szkole Podstawowej nr 7 w Legionowie imienia VII Obwodu "Obroża" Okręgu Warszawskiego AK. Nadanie szkole tego imienia nastąpiło z inicjatywy ŚZŻAK przez władze miasta Legionowa w 50 rocznicę Powstania Warszawskiego i 75 rocznicę powstania Legionowa. Tablicę odsłonięto i poświęcono 2 maja 1994 roku.

UL. MARSZ. JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO 5, kościół garnizonowy św. Józefa Oblubieńca NMP
     Tablica z ciemnoszarego granitu, wbudowana w ścianę kościoła, upamiętniająca ofiary zbrodni okupanta niemieckiego. W lutym 1940 roku miał miejsce prowokacyjny mord dokonany przez gestapo na volksdeutschu burmistrzu Marilke. W odwecie aresztowano 92 obywateli polskich, w tym 48 z Legionowa, którzy zostali rozstrzelani 26 lutego 1940 roku w Palmirach. Tablica została zaprojektowana przez ks. płk. Jana Mrugacza, a ufundowało ją społeczeństwo Legionowa.
     Tablica z ciemnoszarego granitu, wbudowana w ścianę kościoła, upamiętniająca poległych żołnierzy 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, która przeszła szlak bojowy od Lenino do Berlina. Dywizja rekrutowała się z Polaków deportowanych po 1939 roku z polskich ziem wschodnich na tereny ZSRR. Tablicę odsłonięto i poświęcono w 1992 roku.
     Tablica marmurowa wewnątrz kościoła, upamiętniająca pomordowanych i zmarłych Polaków, zesłanych i wywiezionych w głąb ZSRR w latach 1939-1957. Ofiarami byli Polacy z dawnych polskich Kresów Wschodnich, jak też deportowani w 1944 roku obywatele Legionowa, a wśród nich żołnierze AK.

RONDO ARMII KRAJOWEJ (skrzyżowanie ul. Batorego i Siemiradzkiego)
     Pomnik "Polski Walczącej" symbolizuje okresy walki 1939-1944 i 1944-1989 Armii Krajowej i Solidarności o wolność i suwerenność. Główne elementy pomnika stanowią:
- klin pionowy wykonany z zespawanych nierdzewnych blach stalowych,
- płyty poziome położone przy cokole klina wykonane z szarego granitu strzegomskiego.
Pomnik powstał z inicjatywy środowiska żołnierzy AK 1 Rejonu VII Obwodu "Obroża", popartej przez miejscowy Ruch Społeczny Solidarność i miejscowe społeczeństwo.

UL. KS. JANA IGNACEGO SKORUPKI, kościół parafialny św. Jana Kantego
     Tablica z granitu ciemnoszarego, wbudowana w ścianę kościoła:
"Pamięci harcerzy Szarych Szeregów Chorągwi Mazowieckiej Hufca w Legionowie poległych, pomordowanych, zaginionych w latach 1939-1945. Harcerze tamtych lat".
Autorem projektu jest mgr inż. arch. Bogusław Piątek.
     Tablica wmurowana w ścianę kościoła z napisem:
"Ś.P. Franciszek Michał Amałowicz ps. ŤTatarť major lekarz W.P. 1903-1975 uczestnik walk ŤOrląt Lwowskichť 1918 i III Powstania Śląskiego 1921. W latach 1931-1939 lekarz wojskowy I Korpusu Kadetów w Rawiczu. W wojnie 1939 lekarz 55 pułku Armii ŤPoznańť. W konspiracji w Armii Krajowej Okręg Warszawski - VII Obwód ŤObrożať 1940-42 organizator i dowódca 1 Rejonu ŤMarianowo Brzozówť w Legionowie. W latach 1944-1954 więzień sowieckich łagrów. W okresie 1955-1958 lekarz kopalni uranu w Kowarach. Wierny i niezłomny żołnierz Rzeczypospolitej. Cześć Jego pamięci! Towarzysze broni 1 Rejonu VII Obwodu ŤObrożať Armii Krajowej".
     Tablica wykonana z granitu ciemnoszarego, wbudowana w ścianę kościoła:
"Ś.P. żołnierzom Armii Krajowej I Rejonu Marianowo Brzozów w Legionowie VII Obwodu ŤObrożať Warszawa Powiat zmarłym, zaginionym i poległym w walkach o niepodległość Polski w latach 1939-1945. Rodziny i Towarzysze broni".
Tablicę odsłonięto 23 kwietnia 1985 roku. Autorem koncepcji i projektu jest Edward Dietrich.
     Płyta metalowa z napisem:
"Ś.P. ksiądz Wacław Szelenbaum 1907-1944 żołnierz bohater kapitan AK ps. ŤBonusť odznaczony Krzyżem AK i Krzyżem Powstańczym kapelan Armii Krajowej I Rejonu Marianowo Brzozów VII Obwodu ŤObrożať zamordowany przez Niemców w czasie Powstania Warszawskiego w Legionowie. Cześć Jego pamięci. Rodzina i żołnierze Obroży. Sierpień 1988".
Autorem koncepcji jest Edward Dietrich. Projekt tablicy opracował art. plast. Bogdan Różycki.

UL. SŁONECZNA RÓG POLNEJ
     Głaz narzutowy umieszczony na postumencie żelbetowym. W części frontowej głazu umieszczono granitową tablicę o treści:
"W hołdzie dowódcy I Rejonu VII Obwodu AK Obroża płk. Romanowi Kłoczkowskiemu ps. ŤGroszť uczestnikowi walk o niepodległość 1920-1939 - 1944 Powstania Warszawskiego w Legionowie żołnierze Armii Krajowej".
Pomnik odsłonięto 3 maja 1992 roku. Autorami projektu są: Edward Dietrich i mgr inż. arch. Bogusław Piątek.

AL. SYBIRAKÓW NA OSIEDLU PIASKI
     Na betonowym fundamencie ułożono płytki kamienne. Podtrzymują one płytę z jasnego granitu. Na płycie umieszczono kamienny cokół, na którym zamocowano głaz granitowy. W części frontowej głazu wkuto metalową Źtablicę.
6 listopada 1994 roku jednej z ulic osiedla Piaski w Legionowie (na terenie garnizonu) nadano nazwę al. Sybiraków. Pomnik wraz z aleją został 8 listopada 1994 roku poświęcony ofiarom walk z caratem i komunizmem. Autorem projektu jest mjr Grzegorz Nowak.

UL. TARGOWA 73 A, Zespół Szkół Zawodowych
     Tablica metalowa z wyrytym napisem i wizerunkiem Jerzego Siwińskiego (1906-1944), upamiętnia zasłużonego pedagoga i dyrektora Szkoły Handlowej, kierującego tajnym nauczaniem w zakresie gimnazjum i liceum ogólnokształcącego w latach 1940-1944 w Legionowie.
Jerzy Siwiński od 1940 roku był żołnierzem AK, a od 1942 roku zastępcą komendanta Kadry Obywatelskiej 1 Rejonu "Obroża". W czasie Powstania Warszawskiego został aresztowany i rozstrzelany przez Niemców. Tablicę odsłonięto 22 kwietnia 1995 roku.

STANISŁAWÓW gmina Nieporęt

     Pamiątkowy kamień w miejscu śmierci "Alfy" i "Skiby" podchorążych 1 Rejonu VII Obwodu "Obroża". Na kamieniu wykuty znak Polski Walczącej i napis:
"W tym miejscu 17 VI 1943 polegli bohaterską śmiercią w walce z hitlerowcami osłaniając transport broni podchorążowie A.K. Alfa - Stępnowski Mieczysław lat 25 Skiba - Felicki Stanisław lat 21 kawalerowie Krzyża Virtuti Militari. Towarzysze broni".